Ahi teskilati ve Osmanli ekonomik hayati icindeki yeri.

[..:::DaRkLoRd:::..]

Ahi teskilati ve Osmanli ekonomik hayati icindeki yeri.
Son donemler insanlari kapitalistik uretim yapisi ve onun insanlar uzerindeki etkisini dusunmeye itiyor.Kapitalizm oncesi toplumlarin da uretim faaliyetleri bolusum mekanizmalari mevcuttu.Yine insanlar uretimin butun asamalarinda bilfiil isin icindeydiler.Bu donemlerin ana oznesi yine insanin meta karsinda cabasiydi.Emek yine vardi daha ilkelde olsa isbirligi uzmanlasma organizasyon soz konusuydu.Bu dusunceler tarihimizdeki iktisadi organizasyonlar ve onlarin sosyokulturel yapilarina mecburi bir bakis ve degerlendirme zorunlulugunu beraberinde getirdi.

Ozelde Osmanlinin ve ondan onceki musluman Turk devletlerinin genelde dunya medeniyetlerinin ana toprak yapisi topragin dagitim organizasyonu mulkiyet haklari vergilendirme miras haklari bunlarin hepsi birer onemli ana baslik.Iste tam burada yapinin ortasinda Turkler icin toplumun uretim ahlakini belirleyen bunu regule eden bir orgut mevcuttu Ahi teskilati.Osmanlinin ve ondan onceki Turk devletlerinin iktisadi hayatini anlamanin en temel yolu sanirim toprak sistemi ve ticaretin sozlu doktrini Ahi teskilatini iyi incelemekten geciyor.

Ahi geleneginin felsefesi temelleri tarihsel gercekler isiginda Fatimilere (900’lu yillar) ve futuvvet gelenegine kadar uzanmaktadir.Fatimilerin devlet yapisi ve Islam devletleri icindeki misyonu tartisilagelmistir.Bu sebeplerle bu konuya teget gecilmesini daha saglikli buluyorum.

Kelime manasi olarak ahiligin kokeni hakkinda kesin bir bilgiye sahip degiliz.Fakat arapcada “ahi” kelimesi kardesim manasina gelmektedir.Ahilik ilk olarak Selcuklularda -literature gecen- kimligine kavusmaya baslamistir.Ahi Evren (1171-1262) Horasan’dan anadoluya gelerek gelenegin kuruculugunu yapmistir. Anadoluya yerlesmeye baslayan Selcuklular surecin ekonomik ayagini ahi teskilatlari vasitasiyla saglamaya calismislardir.Anadolu ticaret ve sanat hayatinda hakim olan Ermeni ve Rumlara karsi musluman Turk topluluklarinin sistemli bir sekilde yayilmasi misyonunun hem felsefi altyapisini hem de aksiyonel gidisatini bu gelenek olusturmustur.Ahi gelenegi en temelde Islam ahlakinin iktisadi hayata uygulanma seklidir.Ahilik mensuplarina sanat ahlak ve edep ilim uluhiyet gibi konularda rehberlik ediyordu.

Teskilata uye olmak isteyen kisilerin mutlaka bir takdim edicisi olmaliydi.Ahi adayinin gecmis yasaminda kendisini ve dolayisiyla icinde bulunacagi toplulugu utandiracak herhangi bir ayrinti bile bulunmamaliydi.Bir ahi her acidan comertlik kavraminin dunyadaki yansimasi olmaliydi.Su temel sozler ahiligin temel felsefesini olusturmaktadir; eli açık kapısı açıksofrası açık-gözü kapalı dili bağlı beli bağlı.Bir ahinin bu dusturlar isiginda hayattaki amaci insana hizmet dolayisiyla rabbine hizmettir.Bu sartlari yerine getiremeyen uyeler gelenek tarafindan birtakim yaptrimlara ugramislardir.

Helalinden kazanc gelenek icin en onemli kavramdir.Kisinin neyi ne kadar yaptigindan daha ziyade isin hakkini vererek yapip yapmadigi muhimdir.Bunun denetlemesi yine teskilatin siki sosyal bag ve kurumlariyla saglaniyordu.
Gelenek ici ogretimin ana isleyisi ustadan alinan derslerleydi.Cirak ustasinin yaninda sanatinin inceliklerini ve bundan daha da onemlisi ahlak sahibi bir insan olmanin ogrenimini aliyordu.Bu bir surec isiydi ve bunun insayitifi tamamen ustanin elindeydi.

Toplumsal refah kavraminin daha zihinlerde dahi olmadigi bir donemde ahiler vakif olusumlariyla esitsizliklerin giderilmesi icin sistemler olusturmaktaydi.Hastaneler imarethaneler asevleri ahilerin savas donemlerinden bunalan Osmanli cografyasina sundugu hizmetlerin sadece birkacidir.
Bir diger onemli hizmetleri ise Selcuklularin ve sonrasinda Osmanlilarin hakimiyet cografyasinda sagladiklari Islamlastirma ve Turklestirme misyonlaridir.Kurulan ticari ve sosyal yapiyla anadoluya yerlesen Turkmen topluluklarinin istahdami ve sosyal yapisi konusunda sistemli bir yol gosterici olmustur.
Gelenek degisen uretim ve sosyal yapiya paralel olarak oncelikle loncalara ve sonrasinda gedik sistemi denilen bir yapiya yerini birakmistir.

Iste bu yapi hala daha incelenmekte olan Osmanli devleti iktisadi yapisinin arka fonunu olusturmaktadir. Donemin bir parca kefen beziyle hayattan ayrilmanin belkide en evla sey olacagini dusunen felsefesi -degisen sartlara karsin- bize medeniyetin ana degerlerini ve insanligin ne demek oldugunu guzel bir bicimde aciklamaktadir…

Zindan

Saygilar…



Ahi lideri Seyh Edebali’nin Osman Gazi’ye yönelik ogutleri gercekten cok anlamlidir.


Ey Oğul!
Beysin bundan sonra öfke bize uysallık sana...
Güceniklik bize gönül almak sana.. Suçlamak bize katlanmak sana âcizlik yanılmak bize hoş görmek sana geçimsizlikler çatışmalar uyumsuzluklar anlaşmazlıklar bize adalet sana.. Kötü göz şom ağız haksız yorum bize bağışlama sana...

Ey Oğul!
Bundan sonra bölmek bize toplamak sana üşengeçlik bize uyarmak şekillendirmek gayrete getirmek sana.

Ey Oğul!
Yükün ağır işin çetin gücün kıla bağlı Allahu Teâlâ yardımcın olsun. Beyliğini mübarek kılsın. Hak yoluna yararlı etsin. Işığını parıldatsın. Uzaklara iletsin. Sana yükünü taşıyacak güç ayağını sürçtürmeyecek akıl ve kalp versin. Sen ve arkadaşlarınız kılıçla bizim gibi dervişler de düşünce fikir ve dualarla bize va’d edilenin önünü açmalıyız.

Oğul!
Kuvvetlisin akıllısın ve kelamlısın. Ama bunları nerede ve nasıl kullanacağını bilmezsen sabah rüzgârlarında savrulur gidersin. Öfken ve nefsin bir olup aklını mağlub eder. Bunun için daima sabırlı sebatkâr ve iradene sahip olasın...
“Milletin kendi irfanı içinde yaşasın. Ona sırt çevirme her zaman duy varlığını. Toplumu yönetimde diri tutan da bu irfandır.

Oğul!
Unutma ki yüksekte yer tutanlar aşağıdakiler kadar emniyette değildir. Haklı olduğun mücadeleden korkma bilesin ki atın iyisine doru yiğidin iyisine deli derler. En büyük zafer nefsini tanımaktır.... Ülke idare edenin oğulları ve kardeşleriyle bölüştüğü ortak malı değildir... Vaktiyle yanılan atalarımız sağlıklarında devletlerini oğulları ve kardeşleri arasında bölüştürdüler. Bunun içindir ki yaşayamadılar yaşatamadılar."
“İnsan bir kere oturdu mu yerinden kolay kolay kalkamaz Kişi kıpırdamayınca uyuşur. Uyuşunca laflamaya başlar. Laf dedikoduya dönüşür. Dedikodu başlayınca gayri iflah etmez. Dost düşman olur. Düşman canavar kesilir.
Akacak kan boş yere akmamalı. Ona yol ve yön lazım. Zira kan toprak sulamak için akmaz.
Kişinin gücü bir gün tükenir ama bilginin ışığı kapalı gözlerden bile içeri sızar. Aydınlığa kavuşur.
Hayvan ölür semeri kalır insan ölür eseri kalır. Gidenin değil bırakmayanın ardından ağlamalı bırakanın da bıraktığı yerden devam etmeli.
Savaşı sevmem... Ama bilirim ki kılıç kalkıp inmeli. Ama bu yaşatmak için olmalı... Bir savaş yalnızca bey için yapılmaz. Durmaya dinlenmeye hakkımız yok süre az...

Sevgi davanın esası olmalıdır. Sevmek ise sessizliktedir. Bağırarak sevilmez görünerek de sevilmez.
Geçmişini bilmeyen geleceğini de bilemez. Osman! Geçmişini iyi bil ki geleceğe sağlam basasın